Alain de Botton bestudeert onze ideeën over slagen en falen - en onderzoekt de aannames die aan deze twee oordelen ten grondslag liggen. Is succes altijd verdiend? En falen? Hij houdt een eloquent, gevat pleidooi om het snobisme achter ons te laten en werkelijk plezier in ons werk te krijgen. Hij onderzocht een verschijnsel waarmee iedereen in de Westerse wereld op de een of andere manier te maken krijgt: statusangst. Waar komt dat toch vandaan?
Statusangst; waar komt dat vandaan
- een gebrek aan waardering van onze medemens
- al te hooggespannen verwachtingen van wat het leven te bieden heeft
- een te grote afhankelijkheid van de mening van anderen
In een samenleving waarin onze waarde wordt afgemeten aan onze materiële wapenfeiten en ons maatschappelijk aanzien, zijn we ons pijnlijk bewust van de noodzaak om te slagen en te presteren. Statusangst is de prijs die we betalen voor dit voor iedereen zichtbare verschil tussen een ‘succesvol’ en een ‘onsuccesvol’ leven. Er zijn manieren om die angst te overwinnen en vervulling (geluk) te vinden.
Statusangst
De Botton omschrijf statusangst als ‘de zorg dat we een te bescheiden sociale plaats hebben of naar een lagere positie in de samenleving terugvallen’. De angst kan worden uitgelokt door allerlei omstandigheden zoals recessie, ontslag, pensionering, maar ook door groter succes van vrienden en collega’s. Onze zorg over onze positie op de maatschappelijke ladder hangt samen met onze bezorgdheid over wat anderen van ons vinden. In onze samenleving is status moeilijk te verwerven en een leven lang te handhaven. De Botton beschrijft en doorgrondt de oorzaken en het onstaan van statusangst.Liefdeloosheid. We hebben als mens een diepgewortelde behoefte aan liefde. Hoe beter onze plaats in de samenleving, des te meer liefde en aandacht we van anderen ontvangen. De materiele vooruitgang die mensen in de westerse samenlevingen sinds de zeventiende eeuw ten deel viel, en die de afgelopen eeuw alleen maar versnelde, leidde tot het idee dat iedereen alles moet hebben en dat ‘veel hebben’ een hoge status onderstreept.
Verwachtingen. Hoe makkelijker je informatie hebt over en vergelijkingen kunt maken met wat anderen hebben, des te ontevredener we raken en nog meer willen hebben en des te hoger onze verwachtingen worden. Hooggespannen verwachtingen leiden tot angst en deceptie als ze niet uitkomen.
Meritocratie. Alleen een select clubje mensen dat succes heeft verdient waardering. Een lage status en armoede zijn je verdiende loon, je eigen schuld volgens sociaal-Darwinisten. Je moet je schamen voor armoede.
Snobisme. Als armoede de gebruikelijke straf is voor een lage status, dan is iemand negeren de emotionele straf die een snobistische wereld oplegt aan degenen die het ontbreekt aan de juiste statussymbolen.
Afhankelijkheid. Ons levensonderhoud en sociale waardering zijn afhankelijk van onvoorspelbare factoren zoals geluk hebben, je werkgever en de wereldeconomie. Angst is de dienares van onze ambitie, die gericht is op het controleren van deze grillige elementen. Statusangst is de prijs die we betalen voor de erkenning dat er een onderscheid is tussen een succesvol en niet-succesvol leven.
Vijf oplossingsrichtingen
Volgens de Botton ligt de oplossing in opvattingen uit de (1) filosofie, (2) kunst, (3) politiek, (4) godsdienst en het leiden van een (5) bohémien levensstijl. Als we ons verdiepen in de achterliggende ideeën hiervan worden we ons bewust van de relatieve waarde van een hoge maatschappelijke status zoals die in huidige westerse samenleving gehanteerd wordt. Zo geven bijvoorbeeld de filosofen ons het inzicht dat een oordeel van je omgeving niet een goed oordeel hoeft te zijn. ‘Geen slechtere opinie dan de publieke opinie’.Filosofen als Socrates, Epictetus en Diogenes gaven reeds in hun tijd hun kritisch commentaar op bezit, macht en maatschappelijke positie. Diogenes vroeg Alexander de Grote, de persoon met de hoogste status in de toenmalige wereld, om een stapje opzij te doen en uit de zon te gaan staan, toen Alexander informeerde of hij iets kon doen om de in lompen geklede wijze te helpen. Geen therapeutisch zelfhulpboek, wel een boek dat je aan het denken zet.
Alain de Botton. Statusangst. Atlas, 2004 (Olympus, 3e druk 2011). ISBN 978 90 467 0319
De Botton, geboren in Zwitserland in 1969, woont en werkt thans in London en is een van de grondleggers van ‘the School of Life’.