Vertrouwen en veiligheid

Hij vergelijkt succesvolle leiders graag met gijzelingsonderhandelaars. Beiden moeten contact kunnen leggen met de mensen met wie ze werken, anders kunnen ze nooit de gewenste resultaten behalen. Bij echte gijzelingen is het succespercentage 95% omdat er door onderhandelaars een connectie wordt gerealiseerd en de gijzelaar zijn wapen neerlegt of het slachtoffer laat gaan.

Emotionele gijzeling

Helaas zijn de gijzelingen in het bedrijfsleven vaak minder urgent en zichtbaar aan de oppervlakte. Het gaat hierbij vooral om emotionele gijzelingen. Het kost dan ook meer moeite om leiders bewust te maken dat ze ofwel zichzelf of hun medewerkers gijzelen. ‘In onze leiderschapsprogramma’s wordt keer op keer duidelijk dat topteams die al jaren met elkaar werken, weinig van elkaar weten. Dat iemand bijvoorbeeld zijn oudste zoon is verloren, in extreme armoede is opgegroeid of iets anders heeft meegemaakt dat bepaalt hoe hij of zij in het leven staat. Maar als je iemand niet kent of begrijpt, kun je er ook niet mee samenwerken’, legt Kohlrieser uit. Om een goede leider te zijn moet je volgens hem een beetje als een psycholoog zijn. Je moet mensen kunnen begrijpen, wat motiveert ze, waarom doen ze wat ze doen?

Het is een menselijke basisbehoefte om ons verbonden te voelen met anderen. Ook is het van belang om te weten wie je bent, waar je bij hoort en wat je verantwoordelijkheden zijn. Als we geen overzicht hebben of niet goed begrijpen wat we ergens aan bijdragen kunnen we ons bedreigd voelen en afhaken. ‘Leiders zien helaas maar al te vaak over het hoofd dat rouw een wezenlijk bestanddeel van ons leven en daarmee van organisaties is. Het kan al zoiets simpels zijn als het verlies van een kantoor of parkeerplaats. Maar ook het einde van een succesvolle samenwerking’, zegt hij. Als leiders zelf niet weten of geleerd hebben hoe ze de verliezen of rouw in hun leven moeten verwerken, komen ze uiteindelijk altijd vast te zitten, is zijn overtuiging.
 
In zijn leiderschapsprogramma’s worden heel wat tranen gelaten over onverwerkte verliezen. En daar is niets mis mee. Je kunt volgens hem verdriet beter laten zien dan het krampachtig verborgen houden. ‘Anders gaat het misschien zelfs zo ver dat topmensen zelfmoord plegen zoals de CEO van Swisscom en twee weken later de CFO van Zurich Financials.’

Veilige basis

Het belangrijkste hulpmiddel om verlies te verwerken of een gewelddadige situatie te de-escaleren? Dat is altijd zoals de psycholoog het noemt: een veilige basis in de vorm van een leider, leraar, vriend of politieagent. Kortom: iemand die ons een veilig gevoel geeft, waarmee we ons verbonden kunnen voelen. Iedereen kan volgens hem leren een veilige basis te worden voor anderen. Hij geeft het voorbeeld van opvoeding waarbij een kind zijn ouders nodig heeft als veilige basis om van daaruit de wereld te kunnen ontdekken. ‘Hoe jij jezelf ziet is het resultaat van een aantal ‘secure-bases’ uit je leven: ouders, vrienden, leraren etc. Je leert een veilige basis te zijn voor anderen doordat anderen het voor jou zijn.’

Om een veilige basis te zijn voor jezelf en anderen moet je wel eerst de bereidheid hebben om te veranderen, stelt de psycholoog. En veel oefenen. ‘Veel mensen hebben de mindset dat ze nou eenmaal zo zijn als ze zijn. Dat daar niet veel aan te veranderen valt. Terwijl dat niet klopt, je kunt jezelf continue verbeteren. Maar de bereidheid om te groeien houdt in dat je ook niet bang bent om te falen. Dat je de uitdagingen aangaat. Wat helpt is een rolmodel, iemand die je vertrouwt en die jou helpt om je te ontwikkelen. Om te kunnen leren moet jij je ook weer veilig voelen. Mensen die bang zijn om te falen hebben nooit geleerd zich veilig te voelen. Sommigen hebben een keer een slechte ervaring en denken dan meteen dat ze ergens niet goed in zijn. Die overtuiging kun je een levenlang onterecht vasthouden. Een veilige basis zorgt ervoor dat je niet meteen opgeeft. Falen hoeft niet te definiëren wie jij bent. Wie zich veilig voelt vraagt zich vooral af wat hij ergens van kan leren. En is ook niet bang voor verandering of het onbekende.’

Brein herprogrammeren

We moeten ons brein herprogrammeren, stelt Kohlrieser.
 
Een veilige basis hoeft geen persoon te zijn, benadrukt hij. Het kan ook een object zijn of een ervaring. Hij geeft het voorbeeld van een vrouw die een heel goede danseres was voordat zij bij een aanslag haar been verloor. Toen is zij opnieuw gaan dansen, maar dan met haar prothese. En nu geeft zij gehandicapten les hoe ook zij kunnen dansen. Zo kan een tragedie een bron van inspiratie worden. ‘De een wordt een slachtoffer, de ander maakt van iets negatiefs iets positiefs. Het grote verschil zit in weerbaarheid. En dat is allemaal aangeleerd en ontwikkeld. Door ervaring en de juiste mindset kun je veel bereiken.’ 

Hij geeft sinds 2000 de leiderschapstrainingen bij businessschool IMD en constateert dat steeds meer leiders op zoek zijn naar de betekenis van wat zij aan het doen zijn. ‘De behoefte aan zingeving is enorm gestegen. De leiders weten vaak echt niet meer waarom zij doen wat zij doen. Het verlies van passie is een groot probleem. Door de technologie zie je ook steeds vaker dat er weinig werkelijk met elkaar wordt gecommuniceerd. Daar komt de groeiende onzekerheid bij over de eigen toekomst of de toekomst van het bedrijf. Als er ooit behoefte was aan secure-based leadership is het nu. Je kunt uiteraard geen garanties geven, maar het is een fijn gevoel als je door iemand gesteund voelt, dat iemand je de rug vrijhoudt.’
 

---

Een leider die een veilige basis is voor anderen, heeft de volgende kenmerken:
 

1. blijft rustig
2. accepteert het individu
3. ziet het potentieel
4. luistert en onderzoekt
5. geeft een krachtige boodschap
6. benadrukt het positieve
7. moedigt risico’s aan
8. inspireert anderen door intrinsieke motivatie
9. straalt beschikbaarheid en toegankelijkheid uit

 

---

Een bewerking van dit interview is eerder verschenen in MT; tekst Dominique Haijtema.